Akıllı Saatte KökTörükçe

Daha öŋce araba bilgisayarında gösterdiğim KökTörük yazısını ( https://kok-turk.blogspot.com/2019/05/araba-bilgisayarnda-kokturukce.html ) şimdi de akıllı saate koydum. Altta 2017 tıkımla "Çabdar Togrıl", üstte 2021 tıkımla "Beŋgü Törük":

Windows Tabanlı Eski Uygurca ↔ Türkçe Sözlük

Windows Tabanlı Eski Uygurca ↔ Türkçe Sözlük
Soŋ Güncelleme: 23/8/2024
Her hakkı saklıdır.

İNDİR

Bu sözlük yazılımı aşağıdaki kaynaklardan dėrlenmiştir:
1- Ahmet Caferoğlu, "Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü", Türk Dil Kurumu Yayınları, Sayı: 260, 1968.
2- İsmail Doğan, Zerrin Usta, "Eski Uygur Türkçesi Söz Varlığı", AltınPost Yayınları: 202, Ankara, 2014.
[1]'den 7016 sözcük, [1]'de olmayan 1078 sözcük de [2]'den alınmıştır. [2]'den alınan sözcükler soŋunda [*] olacak şekilde gösterilmektedir.

AtaTürk'üŋ Gençliğe Hitâbesi

BeŋgüTaşlarda "Beŋgü" Sözcüğünüŋ Geçtiği Yėrler

Her hakkı saklıdır.

Güncel Bazı Sözcükleriŋ Beŋgü Taşlarda Karşılıkları

Her hakkı saklıdır.

Web Sitemiziŋ İngilizce Tanıtımı

Öğrenci Andı

Her hakkı saklıdır.

Andımız, Türkiye'deki okullarda her sabah, Türk ulus devletiniŋ değerleriniŋ aktarılması ve içselleştirilmesi için öğrencilere okutulan bir bağlılık yeminidir. 1933 yılında dönemiŋ Milli Ėğitim Bakanı Reşid Galib tarafından yazılmıştır. İlk yazıldığında "millet" sözcüğü yėrine "budun" kullanılmıştır. Andımızıŋ farklı üç sürümü aşağıdaki şekildedir:

1933:

Türk'üm, doğruyum, çalışkanım.

Yasam: küçüklerimi korumak, büyüklerimi saymak, yurdumu, budunumu özümden çok sevmektir.

Ülküm: yükselmek, ileri gitmektir.

Varlığım Türk varlığına armağan olsun!

1972:

Türk'üm, doğruyum, çalışkanım.

Yasam: küçüklerimi korumak, büyüklerimi saymak, yurdumu, milletimi özümden çok sevmektir.

Ülküm: yükselmek, ileri gitmektir.

Varlığım Türk varlığına armağan olsun!

Ey bu günümüzü sağlayan Ulu Atatürk,

Açtığıŋ yolda, kurduğuŋ ülküde, gösterdiğiŋ amaçta hiç durmadan yürüyeceğime ant içerim.

Ne mutlu Türk'üm diyene!

1997:

Türk'üm, doğruyum, çalışkanım,

İlkem: küçüklerimi korumak, büyüklerimi saymak, yurdumu, milletimi özümden çok sevmektir.

Ülküm: yükselmek, ileri gitmektir.

Ey Büyük Atatürk!

Açtığıŋ yolda, gösterdiğiŋ hedefe durmadan yürüyeceğime ant içerim.

Varlığım Türk varlığına armağan olsun!

Ne mutlu Türk'üm diyene!

Aşağıda 1972'deki andımızıŋ KökTörükler dönemi eski Türkçeye çevrimini göreceksiŋiz:

Bir bak tarihe, Türk'e baş kaldıranlarıŋ soŋu ne olmuş!

Her hakkı saklıdır.

M. S. 710 yılı . KökTörük Kağanlığınıŋ doğusunda isyanlar başlamış, isyancılar güçlü bir ordu kurmuştu. İsyancılar, Bilge Kağan'a bir ėlçi yolladılar. Ėlçi, Bilge Kağan'a şöyle bir mektubla geldi: "Güçlü bir ordu kurduk. Bizim bulunduğumuz toprakları bize iade ėderseŋiz üstüŋüze yürümekten vazgeçeriz." Bilge Kağan bir satırlık mektubla yaŋıt vėrdi: "Bir bak tarihe Türk'e baş kaldıranlarıŋ soŋu ne olmuş!"

KökTörüklerde Yug Töreni

Her hakkı saklıdır.

Biçurin de yukarıdaki çevirime beŋzer bir çeviri yapmıştır:

“Ölü beden öŋce bir süre yuğ çadırında bekletilir. Öleniŋ çocukları ve akrabalarından kadın, erkek herkes, ölüye at kurban ėderler. Daha soŋra akrabalar çadırıŋ etrafında at üstünde yėdi kez dönüp çadırıŋ kapısına gelerek bıçakla yüzlerini kesip ağlarlar; bunu da yėdi kez tekrar ėderler. Uğurlu bir gün seçip ölüyü eskiden bindiği ata bindirip gündelik kullandığı eşyalarla beraber yakarlar; küllerini toplayıp uygun bir zamanda gömerler. Baharda ve yaz aylarında ölenlerde, çiçekleriŋ sararması; güzün ve kışın ölenlerde ise çiçekleriŋ yeşermesi beklenir; soŋra da toprak kazılarak öleniŋ külleri gömülür. Külleriŋ gömüleceği gün akrabalar kurban kesip ata binerler, yüzlerini keserler, ölüm günü yapılan töreniŋ aynısını tekrar ėderler. Ölen kişi eğer sağlığında bir düşman öldürmüşse mezarınıŋ başına balbal dikilir. Balballar bazen yüzlere biŋlere ulaşır. Koyunları ve atları birer birer kurban ėttikten soŋra başları direklere asılır. O günde, şık elbiseli hem erkekler hem de kadınlar mezarlıkta toplanır; bir erkek bir kızdan hoşlanırsa eve döndüğünde onu istemek için ėlçi gönderir, ve ebeveynler nadiren hayır dėr. Babanıŋ, ağabeyleriŋ ve amcalarıŋ ölümü üzerine üvey anneler, gelinler ve halalarla evlenirler.”

Kaynak: Biçurin (İakinf) N.YA. Sobranie svedeniy o narodah, obitavşih v Sredney Azii v drevnie

vremena. – M., 1950. – T. 1 (Бичурин (Иакинф) Н.Я. Собрание сведений о народах,

обитавших в Средней Азии в древние времена. – М., 1950. – Т. 1. – 485 с.)

Türk Kaganlığınıŋ (KökTörükleriŋ) Bayrağı

Her hakkı saklıdır.

Aşağıdaki Çince kaynaklar Türkleri eŋ detaylı aŋlatan kaynaklardır. Bu kaynaklarıŋ  ilk bölümleri Aşina destanını da aŋlatır (bakıŋız: https://kok-turk.blogspot.com/2022/05/cin-kaynaklarnda-asina-destan.html)

1. JOU ŞU (周書), 50. Cild : https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%91%A8%E6%9B%B8/%E5%8D%B750
2. BEİ Şİ (北史), 99. Cild : https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8C%97%E5%8F%B2/%E5%8D%B7099
3. SUİ ŞU (隋書), 84. Cild : https://zh.wikisource.org/wiki/%E9%9A%8B%E6%9B%B8/%E5%8D%B784

İlk iki kaynakta Türk Kaganlığınıŋ bayrağı ile ilgili şu tanımlama geçmektedir:

附離 (Fu Li) = Böri (Kurt)

突厥旗幟是白色的。只要接受了突厥的封號，向突厥俯首稱臣，就得接受突厥的狼頭纛。狼是突厥人的圖騰，因此突厥人的旗纛上就畫著一個金狼頭，突厥語為「附離」。

kaynak: https://twgreatdaily.com/zh-tw/47d7810abc0273527ee5018683eb21bb.html

Ayrıca Aşina destanınıŋ soŋunda sarayın kapısına asılan kurt başı için ayrıca şuŋa bakabilirsiŋiz:

https://kok-turk.blogspot.com/2020/10/kurt-basl-sancak.html

Oguz Kagan'ıŋ Yarlıgı

Her hakkı saklıdır.

Saka Özerk Cumhuriyetinde Bulunan Kemikteki Türk Yazısı

Her hakkı saklıdır.

KökTörükçe Hatt Çalışmam : Üstü Düz Hatt - 1993

Her hakkı saklıdır.

30 yıldır hatt sanatıyla ve resmle ilgileniyorum. Arab, Latin, Çin, Kore, Moğol hattlarına 30 yıllık süre zarfında çok çalıştım ve her yazı sisteminden farklı şeyler öğrendim. Arab, Latin hatt sanatlarında kesik uçlu kalem tercih ėdilirken; Çin, Kore, Moğol hatt sanatlarında fırça tercih ėdiliyor.

Bazıları karmaşık çizgilerle süslenmiş yazıyı hatt zann ėdiyor. Halbuki gerçek hatt sadeliğiyle ėtkileyici olandır. Hatt sanatında süsü yazı taşımalı, yazınıŋ etrafındaki süslemeler değil. Aksi takdirde yapılan hatt sanatı değil süsleme sanatı olur. Bir hatta, harfler arasında gizli bir beŋzerlik ve ilişki olmalı. Bu beŋzerlik paragrafıŋ tümüne bakıldığında o hattıŋ kimliğini vėrecektir.

KökTörük ürüŋ başı (abacası), yazıldığı dönemdeki eŋ gelişmiş abacalardan biriydi. O dönemde kullanılan abacalarıŋ çoğu ilkel şekilde yazılıyordu. Mesela bugün mükemmel bir yazıma ulaşmış ve çok sayıda hatt sanatı türü geliştirilmiş Arab yazısı, o dönemlerde çok ilkeldi. Arab harflerinde noktalama henüz o dönemlerde daha kullanılmaya başlanmadığından
ن = ث = ت = ب
خ = ح = ج
ذ = د
ز = ر
ش = س
ظ = ط
غ = ع
ق = ف
harflerinden eşit olanlar aynı şekilde yazılırdı. Daha soŋraları noktalar kullanılarak bu harfler ayrıştırıldı. Ama bu da yėtmedi, hatasız okunabilmesi için esre, ötre, üstün de bu harfleriŋ üstünde ve altında kullanılmaya başlandı. Kısacası geçen 1400 yıl boyunca Arab abacası hep işlendi ve geliştirildi. 

KökTörük ürüŋ başını eleştirenler ise bu ürüŋ başa haksızlık yaparlar. Zirâ bu ürüŋ baş 840 yılından soŋra kullanılmadığından dolayı, soŋ 1300 yıldır işlenmemiş ve geliştirilmemiş olmasına rağmen, 1300 yıl öŋceki hâliyle bile günümüz Türkçesini yazmak için yėterlidir. Yani 1300 yıl öŋce birçok abaca ilkel kurallarla yazılırken KökTörük ürüŋ başı diğerlerine nazaran çok üstün bir teknolojiyle ve mantıkla tasarlanmış ve kullanılıyordu. Şimdi bu güzel ürüŋ başımız için 1300 yıldır yapılmayanı, farklı hatt sanatları geliştirerek onu işlemeyi bir an öŋce gerçeklemeliyiz.

Sanskrit ve İbrânî yazısınıŋ satır üstünüŋ düz olması beni her zaman görsel olarak ėtkilemiştir. 1993 - 1994 yıllarında ben de KökTörük yazısında buna beŋzer bir hatt tasarımı yapmıştım. Yazıdaki ortak harmoni, üsüklerdeki dikey inen çizgileri biraz daha uzatmağa dayanıyordu.

İbrânî yazısı:

Sanskrit yazısı:

Üstü Düz Hatt Tasarımım (1993 - 1994):

Eski Törükçede Selâmlaşma Öŋerileri

Her hakkı saklıdır.

Eski Törükçeye Sanskritçe ve Soğdcadan Girmiş Sözcükler

Her hakkı saklıdır.

Çiŋgis Kagan'dan Üç Söz

Her hakkı saklıdır.

Çiŋgis Kagan Moŋgolca koŋuşuyordu. Önemli üç sözü Moŋgol dilinde aşağıdadır:

Bunlardan soŋuncusunu eski Törükçeyle yazarsak:

Moŋgol İmparatoru Güyük Han'ıŋ Mührü

Her hakkı saklıdır.

Moŋgol İmparatorluğunuŋ 3. Hanı Güyük Han ( ᠭᠦᠶᠦᠭ ᠬᠠᠭᠠᠨ ) (19/3/1206 - 20/4/1248), Ögedey Han'ıŋ eŋ büyük oğlu ve Çiŋgis Han'ıŋ torunuydu. Papa John of Plano Carpini Moŋgol saldırılarını protesto ėttiği zaman Güyük "Güneşiŋ doğduğu yėrlerden battığı yėrlere kadar tüm topraklar Ulu Hanıŋdır" dėmişti.

KökTörükçede Ş Okunup S Yazılan Sözcükler

Her hakkı saklıdır.

 

Beŋgü Taşlarda Satırlarıŋ Dizilim Yöŋleri

Her hakkı saklıdır.

Hepimiz Türk yazısını satır içinde sağdan sola ve satırları aşağıya doğru yazıyoruz. Ama beŋgü taşlarıŋ çoğunda satırlarıŋ dikey olduğunu da biliyoruz. Peki satırları yatay olacak şekilde beŋgü taşları 90 derece yatırdığımızda satırlar aşağıya doğru mu gidiyor? Hepsinde değil. Bazılarında satırlar aşağıya doğru, bazılarında yukarıya doğru gidiyor.

Yenisey beŋgütaşlarda genelde satırlar alttan başlıyor; beŋgütaş yatırıldığında alıştığımız gibi satırlar alta doğru ilerliyor.

KökTörük ve Uygur beŋgütaşlarda genelde satırlar üstten başlıyor; beŋgütaş yatırıldığında alıştığımızıŋ tersine satırlar üste doğru ilerliyor.

Şimdi yoğun yazılı bazı beŋgü taşlara göz atalım.

Alıştığımız Üzere Yatırıldığında Satırları Aşağıya Doğru Giden Beŋgü Taşlar

Bilge Tonyukuk (KökTörük)

E.7 Barık-3 (Yenisey)

E.10 Elegest-1 (Yenisey)

E.25 Oznaçennoye-1 (Yenisey)

E.27 Oya (Yenisey)

E.41 Hemçik Çırgakı (Yenisey)

E.43 Kızıl Çıraa-1 (Yenisey)

E.44 Kızıl Çıraa-2 (Yenisey)

E.45 Köjeelig Hovu (Yenisey)

E.47 Suci (Yenisey)

Alıştığımızıŋ "Tersine", Yatırıldığında Satırları Yukarıya Doğru Giden Beŋgü Taşlar

Köl Tėgin (KökTörük)

Bilge Kagan (KökTörük)

Ongin (KökTörük)

Köl İç Çor = İh-Höşööt (KökTörük)

Bayan Çor = Moyun Çor = Seleŋa = Şine-Us (Uygur)

Terh (Taryat) (Uygur)

Tes (Uygur)

E.30 Uybat-1 (Yenisey)

E.48 Abakan (Yenisey)

Babam Kaganıŋ Ordusu Kurt Gibiymiş Düşmanı Koyun Gibiymiş

Çin Kaynaklarında Aşina Destanı

Her hakkı saklıdır.

Türkleriŋ KökBöri'den Türeyiş Destanı (Aşina Destanı) üç Çince kaynakta aŋlatılır.

1. JOU ŞU (周書), 50. Cild : https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%91%A8%E6%9B%B8/%E5%8D%B750
2. BEİ Şİ (北史), 99. Cild : https://zh.wikisource.org/wiki/%E5%8C%97%E5%8F%B2/%E5%8D%B7099
3. SUİ ŞU (隋書), 84. Cild : https://zh.wikisource.org/wiki/%E9%9A%8B%E6%9B%B8/%E5%8D%B784

Bu üç kaynağın ilk paragraflarındaki Eski Çinceyi günümüz Türkçesine çevirmeye çalıştım. Aşağıdaki belgeler tarafımdan hazırlanmıştır. Normalde eski Çinceniŋ kendine has deyimleri var ve günümüz Türkçesine çevirince bazen aŋlamsız bazen komik oluyor. Olabildiğince günümüz Türkçesine uyarlamaya çalıştım.

Siz de aynı destanı üç farklı kaynaktan okuyup tüm destanı kafanızda canlandırabilirsiŋiz.

Destanıŋ soŋunda sarayın kapısına asılan kurt başı için ayrıca şuŋa bakabilirsiŋiz:

https://kok-turk.blogspot.com/2020/10/kurt-basl-sancak.html

Jeneriklerde Biz

 KökTürk Üçlemesi Filminde:

Börü 2039 Dizisinde:

ErTuğrul UluKayın (Er Togrıl Ulug Kayıŋ) Oyununda: