KökTörükçeniŋ Bazı KökTörükçecilerden(!) Çektikleri

Her hakkı saklıdır.

KökTörük ürüŋ başı, yazıldığı dönemdeki eŋ gelişmiş ürüŋ başlardan biriydi. O dönemde kullanılan ürüŋ başlarıŋ çoğu ilkel şekilde yazılıyordu. Mesela bugün mükemmel bir yazıma ulaşmış ve çok sayıda hatt sanatı türü geliştirilmiş Arab yazısı, o dönemlerde çok ilkeldi. Arab harflerinde noktalama henüz o dönemlerde daha kullanılmaya başlanmadığından
ن = ث = ت = ب
خ = ح = ج
ذ = د
ز = ر
ش = س
ظ = ط
غ = ع
ق = ف
harflerinden eşit olanlar aynı şekilde yazılırdı. Daha soŋraları harfleriŋ üstünde ve altında noktalar kullanılarak bu harfler ayrıştırıldı. Ama bu da yėtmedi, hatasız okunabilmesi için harfleriŋ üstünde ve altında esre, ötre, üstün de kullanılmaya başlandı. Kısacası geçen 1400 yıl boyunca Arab ürüŋ başı hep işlendi ve geliştirildi.

KökTörük ürüŋ başını eleştirenler ise bu ürüŋ başa haksızlık yaparlar. Zirâ bu ürüŋ baş 840 yılından soŋra kullanılmadığından dolayı, soŋ 1300 yıldır işlenmemiş ve geliştirilmemiş olmasına rağmen, 1300 yıl öŋceki hâliyle bile günümüz Törükçesini yazmak için yėterlidir. Yani 1300 yıl öŋce bir çok ürüŋ baş ilkel kurallarla yazılırken KökTörük ürüŋ başı diğerlerine nazaran çok üstün bir teknolojiyle ve mantıkla tasarlanmış ve kullanılıyordu.

Harf Uyduran KökTörükçeciler

Bazıları "totişinden" harf uydurup bunları KökTörükçe diye yutturmaya çalışırken (Bilge Kagan, Köl Tėgin, Tuñukuk görebilseydi "bunlar da ne?" dėrlerdi) bazıları var ki Latin abecesi mantığıyla düşünerek üŋlü üŋsüz her harfi yazıyorlar.

Harf uyduran kitle diyor ki "Güncel dilimizde H, F, V, J üŋsüzleri var. KökTörük abecesinde yok. Bunları K, P, B, Ç ile temsil ėtmek doğru değil." Eğer sözcük Törükçe ise bu sözcükleriŋ çoğu geçmişte zaten K, P, B, Ç ile yazılırdı: ablamak -> avlamak, eb -> ev, kangı -> hangi, katun -> hatun, kagan -> han oldu. Daha fazla örnek üçün: https://kok-turk.blogspot.com/2017/09/b-v.html
Bu üŋsüzleri içeren Arabca, Farsca, İngilizce, Fransızca sözcükler ise tamamen başka bir sorunumuz. Ama yine de Arabca kökenli "harita" yı KökTörük harfleriyle "karita" diye yazdığımızda karita diye dilimizde bir sözcük olmayacağı için harita diye okuyabiliriz.

KökTörükler döneminde de o ve u'lu sözcükler vardı ama aynı üsükle yazılırdı. Aynı şekilde ö/ü de. Bundan dolayı KökTörükler o ve u için ayrı üsük kullanmadılar ve bu da okumalarında sorun yaratmadı. Çünkü insanoğlu konuşmayı yazmadan öŋce öğrenir. Sözcüktekiniŋ ö mü ü mü olacağını doğumdan itibaren öğrenir/bilir. Okurken Güz ve Göz'ü cümleniŋ gelişinden aŋlar, aynı şekilde Gül ve Göl'ü de. Tuz Gölü'nü Tuz Gülü diye okumaz; Göz Kapağını da Güz Kapağı şeklinde okumaz. O/u ve ö/ü'nüŋ aynı üsükle yazılması ama doğumdan itibaren öğrenilen sözcükler sayesinde farklı okunması, KökTörükler, Uygurlar ve önceki atalarımız döneminde de vardı, ama onlar döneminde hiç sorun olmadı. Hatta KökTörük yazısından soŋra yüzyıllar boyunca Uygur ürüŋ başı (Soğd dizgesinden türetilen Uygur ürüŋ başında o/u, ö/ü aynı şekilde yazılırdı) ve Arab ebcedi (Selçuklu/Osmanlı ebcedinde o/u/ö/ü waw ile yazıldı) kullanmamıza rağmen bugün, eski Törükçeden gelen sözcüklerde o/u'yu, ö/ü'yü karıştırmıyoruz; Boy diyoruz (Buy dėmiyoruz), Gün diyoruz (Gön dėmiyoruz), Toy diyoruz (Tuy dėmiyoruz) vs... Tüm bunlara rağmen konuşma dilinde sözcüklerimizin aslını koruduk. Çünkü konuşmayı, yazmadan öŋce öğrendik.

Yahudiler, 2000-3000 yıl soŋra, günlük hayatta kullanmak üzere yazılarını canlandırdılar. İsrail kurulmadan öŋce, dünyanıŋ dört bir köşesinde, mensûbu oldukları ülkeleriŋ yazısını günlük hayatta kullanan Yahudiler (çoğu Latin abecesini kullanıyordu), öŋceleri sadece Tevrat'ta kullanılan yazılarını, 1947'de İsrail'i kurarak günlük hayatta da kullanmaya başladılar, Halbuki geçen biŋlerce yılda dillerine çok sayıda yabancı sözcük girmişti. Buna rağmen yeŋi harf eklemediler.

Bugün Koreliler 1444 yılında geliştirilen Hangıl abecelerini kullanıyorlar, onca yabancı sözcüğe rağmen abecelerine son 600 yılda yeŋi harf eklemediler. Örneğin yabancı sözcüklerdeki F yėrine P yazıyorlar.

Japonlar da aynı şekilde. Japoncada L sesi yok, yėrine her zaman R derler. L'li olan tüm yabancı sözcükleri R'li yazarlar. Sırf L için harf uydurmadılar.

Keza Arablar, P, J, Ç, G sesleri onlarda yok. Bunuŋ için harf uydurmadılar yüzyıllar boyunca. Yėrine B, C, C, K kullanıyorlar.

Harf uydurmak ne benim ne de bir başkasınıŋ haddine! Hele "bu harf KökTörük harfidir" diye insanlara sunmak insanları kandırmaktır! Bu konunuŋ akademisyenleri, otoriteleri var. Onlar varken bireysel girişimler, sadece o bireyleriŋ ve çevreleriniŋ kabulüyle kalır; genel kabul kazanmaz.

Eskiden bu uyduruk harfleri KökTörük abecesi diye tanıtılırken gelen tepkiler üzerine bu harfler için "çağdaş Törük alfabesi" terimi kullanılmaya başlandı.

Ama Unikod konsorsiyumu harf uyduranları biraz üzdü. Konsorsiyum, 2008'de Törük üsüklerini kabul ėderek onlara bir kod aralığı vėrdi ve Orhun ve Yenisey üsüklerine kod atadı. Telefon ve bilgisayarlarıŋ sistem fontları da artık bu üsükleri destekliyor. Telefon ve bilgisayarlarıŋ sistem fontları uydurma harfleri desteklemediği için Facebook, Twitter, veya herhangi bir sosyal platformda kullanılamazlar. Dolayısıyla uydurma harfleri uyduranlar, bu harfleri içeren fontlarla ancak Word'de yazı yazılabilir.

Üŋlü Üŋsüz Her Harfi Yazmağa Meraklı Latin Mantığıyla Düşünen KökTörükçeciler

Tüm üŋlülerin her zaman yazılmadığı dünyada bir çok yazım sistemi var (Arab, İbrani, Hind, Tibet, Amhar (Etiopya), Brahmi, Bengal, Tay, Tamil, Tagalog (Filipinler), Phags-pa (Moŋgol), Khmer (Kamboçya), Çeroki, Arami, Fenike, Süryani vs yazıları) KökTörük yazısı da bunlardan bir tanesidir.

Her yazı sisteminiŋ kendisine göre yazım kuralları vardır. Meselâ "ketebe" sözcüğü 6 Latin harfiyle yazılırken 3 Arab harfiyle yazılır: کتب. "Samsung" 7 Latin harfiyle yazılırken 2 Kore harfiyle yazılır (aslında 2*3 ama konuyu dağıtmayayım) : 삼성. "Tokyo" 5 Latin harfiyle yazılırken 2 Japon harfiyle yazılır: 東京. "Ötüken" 6 Latin harfiyle yazılırken 4 KökTörük harfiyle yazılır: 𐰇𐱅𐰜𐰤. "Tuñukuk" 8 Latin harfiyle yazılırken 5 KökTörük harfiyle yazılır: 𐱃𐰆𐰪𐰸𐰸. KökTörükçeyi Latin abecesiniŋ mantığıyla yazan aslında hala Latin abecesiyle yazıyordur, sadece harfleri KökTörük harfleriyle ve yazı yöŋünü değiştirmiştir!

Bazıları da "eskiden yazı alaŋınıŋ kısıtlılığı yüzünden tüm üŋlülerin yazılmadığı, şimdi ise bu sorun ortadan kalktığı için tüm üŋlülerin yazılabileceği" gibi komik bir savı savunuyor. Eskiden yazı alaŋınıŋ kısıtlılığı tüm yazı sistemlerinde de vardı. Ama şimdi alaŋ arttı diye kimse tüm üŋlüleri yazmıyor. Kimse artık "oh yazacak alaŋ var" diye yazınıŋ yazım kurallarını bozmadı.

Maalesef insanımızıŋ beyni, kuralları olmayan Latin abecesine (üŋlü üŋsüz her harfi yazmaya) alıştığı için, şimdi de her harfi yazmak istiyor. Bu kesim KökTörük üsüklerini kullanmak istiyor ama yazım kurallarını kullanmak istemiyor; ama yazımızla yazım kuralları bütünleşiktir; bazı üsükler bazı kurallarla çalışır; bu kesim bu üsükleri de doğru kullanmıyor.

Bir örnek vėrmek gerekirse, harf devriminden öŋceki mantığa alışmış biri, yani Osmanlı ebcedine alışmış biri, KökTörükçeyi öğrenmek isteseydi, her zaman üŋlüyü yazmadığı için, her üŋlüyü yazma arayışına girmeyecekti. Her harfi yazma isteği tamamen, Latinize olmuş bir beyniŋ soŋucudur.

KökTörük yazı sisteminiŋ kuralları korunmalıdır. Aksi takdirde yeŋi uygulanan kural KökTörük yazı sisteminiŋ kuralı değil, uyduranıŋ kuralı olur. Bu durumda Latin harfleri gibi hemen hemen her harfi yazmaya dönüşmekte iş; tek fark sağdan sola ve KökTörük üsükleriyle yazılması. Ünlüleriŋ her zaman yazılmadığı çok sayıda yazı sistemi var. Araba, arba, raba aynı şekilde yazılsa da Törükçe'de sadece "araba" olduğu için "araba" diye okuyacaktık. Farklı Törükçe sözcükleriŋ istisnâi beŋzer yazımları olabilir ama bu sorun 14 asır öŋce de vardı.

Yeŋi başlayanlar için her üŋlünüŋ yazılmaması zor olsa da, günlük hayatta bu yazı sistemini kullansaydık, okumamız ilerledikçe, zaten harf harf okumayacak, sözcüğü tek seferde tanıyıp söyleyecektik. Bugün de öyle yapmıyor muyuz? Latin harfleriyle bir sözcüğü harf harf okumuyoruz, tek seferde sözcüğü görüp tanıyoruz. KökTörük ürüŋ başını da kullansaydık sözcük sözcük okuyacaktık.

Unutulmamalıdır ki kadim yazımızı uydurma harflerle ve Latinize mantıkla okumak/yazmak isteyenler, eski Törük beŋgütaşlarını okumak istediklerinde okuyamayacaklardır; çünkü karşılarında fantazilerindeki gibi serbest stilde bir yazı değil, kurallı bir yazı bulacaklardır. Bu kişiler kadim yazımıza özenirken, eski beŋgütaşları okuyamayarak geçmişle bağları tersine kopacaktır!

1987'den bėri KökTörükçeniŋ içinde olan biri olarak. Ömrünü buŋa vėren biri olarak. KökTörükçeniŋ bilgisayar dünyasına kazandırılmasıyla ilgili bir çok ilkleri (ilk font, ilk yazılım vs...) yapan biri olarak böyle kişisel harf uydurmalar ve Latin-gibi KökTörükçe yazmalar beni çok rahatsız ėtmektedir!