Hatt Sanatı ve Süslemeniŋ Farkı

Her hakkı saklıdır.

30 yıldır hatt sanatıyla ve resmle ilgileniyorum. Arab, Latin, Çin, Kore, Moğol hattlarına 30 yıllık süre zarfında çok çalıştım ve her yazı sisteminden farklı şeyler öğrendim. Arab, Latin hatt sanatlarında kesik uçlu kalem tercih ėdilirken; Çin, Kore, Moğol hatt sanatlarında fırça tercih ėdiliyor.

Bazıları karmaşık çizgilerle süslenmiş yazıyı hatt zann ėdiyor. Halbuki gerçek hatt sadeliğiyle ėtkileyici olandır. Hatt sanatında süsü yazı taşımalı, yazınıŋ etrafındaki süslemeler değil. Aksi takdirde yapılan hatt sanatı değil süsleme sanatı olur. Bir hatta, harfler arasında gizli bir beŋzerlik ve ilişki olmalı. Bu beŋzerlik paragrafıŋ tümüne bakıldığında o hattıŋ kimliğini vėrecektir.

KökTörük ürüŋ başı (abacası), yazıldığı dönemdeki eŋ gelişmiş abacalardan biriydi. O dönemde kullanılan abacalarıŋ çoğu ilkel şekilde yazılıyordu. Mesela bugün mükemmel bir yazıma ulaşmış ve çok sayıda hatt sanatı türü geliştirilmiş Arab yazısı, o dönemlerde çok ilkeldi. Arab harflerinde noktalama henüz o dönemlerde daha kullanılmaya başlanmadığından
ن = ث = ت = ب
خ = ح = ج
ذ = د
ز = ر
ش = س
ظ = ط
غ = ع
ق = ف
harflerinden eşit olanlar aynı şekilde yazılırdı. Daha soŋraları noktalar kullanılarak bu harfler ayrıştırıldı. Ama bu da yėtmedi, hatasız okunabilmesi için esre, ötre, üstün de bu harfleriŋ üstünde ve altında kullanılmaya başlandı. Kısacası geçen 1400 yıl boyunca Arab abacası hep işlendi ve geliştirildi. 

KökTörük ürüŋ başını eleştirenler ise bu ürüŋ başa haksızlık yaparlar. Zirâ bu ürüŋ baş 840 yılından soŋra kullanılmadığından dolayı, soŋ 1300 yıldır işlenmemiş ve geliştirilmemiş olmasına rağmen, 1300 yıl öŋceki hâliyle bile günümüz Türkçesini yazmak için yėterlidir. Yani 1300 yıl öŋce birçok abaca ilkel kurallarla yazılırken KökTörük ürüŋ başı diğerlerine nazaran çok üstün bir teknolojiyle ve mantıkla tasarlanmış ve kullanılıyordu. Şimdi bu güzel ürüŋ başımız için 1300 yıldır yapılmayanı, farklı hatt sanatları geliştirerek onu işlemeyi bir an öŋce gerçeklemeliyiz.

Örnek olarak aşağıda farklı hattlarla Arab yazısını göreceksiŋiz:

Görüldüğü gibi her hatt tipi harflere kendi karakterini katmış. Rık'a'da harfler akışkan formda yazılırken, Sülüs'de yuvarlak hatlar göze çarpıyor; Muhakkak'da ra, ze, vav sivri bitirilirken ye, nun göbekli yazılıyor, Ta'lik'de ise harfler bombeli çiziliyor. Sadece bu kadar da değil. Her hatta bakarsaŋız, harfleriŋ o hatta has belli kurallar içinde bir kimliğe büründüğü görülüyor. Görüldüğü gibi harfleriŋ etrafında süs yok. Süsü harfler taşıyacak şekilde her hattıŋ kendi yazılış kurallarına göre harfler yazılıyor. Kurallara uygun yazılmazsa o serbest form oluyor zaten.

Beŋzer durum Çin hat san'atında da vardır:

Kai-Şu (楷書) hattı:

 Kül Tigin yazıtınıŋ Çince yüzünüŋ başlığı 故闕特勤之碑 Kai-şu hattıyla yazılmıştır:

Li-Şu (隸書) hattı:

 Kül Tigin yazıtınıŋ Çince yüzü Li-şu hattıyla yazılmıştır:

Tsao-Şu (草書) hattı (koşan tarz):

Kendim geliştirdiğim üç ayrı Göktürkçe hatt san'atını aŋlattığım bağlantılar:
1- Koşan Fırça Hattı : https://kok-turk.blogspot.com/2016/08/gokturkce-el-yazm-2016.html

2- Çentikli Kesik Hattı : https://kok-turk.blogspot.com/2016/08/gokturkce-hatt-calsmam-2008.html

3- Ağır Fırça Hattı : https://kok-turk.blogspot.com/2015/07/gokturkce-hatt-calsmas.html

Bu üç hattıŋ da kendisine özgü tarzı ve kuralları vardır. Güzelliği, etrafına atılan kıvrımlı süslemelerle değil, kurallara dayalı yazım üslublarıyla taşırlar.