"Taŋrı Dėmek Günahtır" Dėyenlere

Her hakkı saklıdır.

Berkant Parlak kardeşimiŋ de dėdiği gibi "Taŋrı adını Kaşgarlı Mahmûd'uŋ Dîvân-ü Lügat'it-Türk'ünden, Ahmed Yesevî'niŋ Dîvân-ı Hikmet'inden, Bilge Kağan'ıŋ Orhun beŋgütaşlarından, Süleyman Çelebi'niŋ Mevlîd-i Şerîf'inden, Yusuf Has Hacip'iŋ Kutadgu Bilig'inden, Yunus'uŋ şiirlerinden öğrenmeyip Amerikan filmleriniŋ dublajlarından öğrenenler elbette "Taŋrı” adına karşı çıkacaktır".

İslâmı kabul ėdene dek Türkler inandıkları yaratıcıya "Teŋri" dėmişlerdir. İslâmı kabul ėttikten soŋra "Taŋrı" kelimesini Allah için kullanmağa devam ėtmişlerdir (taŋrı misâfiri vs...).

Arabça'da "ilâh" = Türkçe'de "taŋrı" demektir. "rabb" ise İbranice'den ("rabi רב") Arabça'ya girmiş "efendi", "yüce" aŋlamına gelen bir kelimedir. "Yâ rabbî, yâ ilâhî" diye dua ėderken aslında "Ey Efendim, Ey Taŋrım" dėyoruz ve bunu günah kabul ėtmezken Türkçe ifade ėtmeyi günah görmek mantıksız değil midir?

İbranice'den Arabça'ya girmiş "rabb", Arabça "ilâh" ve "mevlâ", Türkçe "taŋrı", Farsça Hüda farklı dillerde beŋzer anlamda kelimelerdir.

İslâm'da "Taŋrı" kelimesi zaten Allah'ı işaret ėder ve Allah kasd ėdilir (Tıpkı "ilâh", "rabb" ile Allah'ı kasd étmek gibi).

"E o zaman doğrudan Ey Allah'ım dėseŋize niye "Taŋrı" yı karıştırıyorsuŋuz?" dėyen kişiye de "O zaman sen de "Yâ ilâhî, Mevlâm, Hüdâ" dėme, "Ey Allah'ım" dė!" dėriz!

Farsça kökenli "Hüda" kelimesi Kur'an'da geçmez ama Allah'ı işâret ėtmek için kullanıyoruz. "Mevla", "Rabb" ve "İlâh", Allah'ıŋ 99 isminden değildir ama oŋları da duâ ėderken kullanıyoruz. Biz Allah'a isim takma derdinde değiliz. Hâşâ böyle bir derdimiz de olamaz zaten. Bizim derdimiz, bazılarınıŋ Türkçe'ye uyguladığı çifte standarttır. Arabçasını (ya iİâhî, ya Rabbî, Mevlam neylerse güzel eyler), Farsçasını (Bütün varımı alsın da Hüdâ) kullanarak Allah'ı işâret ėtmeyi günah olarak görmezken, Türkçesini kullanmayı günah görmeleri bizi rahatsız ėtmektedir. "Mevla" da, "Hüdâ" da "İlâh" da bir sakınca görmezken niçin Türkçe dağarcığımızdaki bir kelimeyi (Taŋrı) kayb édelim?

Aşağıda Türkleriŋ İslâmı kabulünden soŋra kullandıkları bazı örnekleri göreceksiŋiz:

Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig'de "Teŋri 'azze ve celle ögdisin ayur" démiştir.

İlhanlı hükümdarı Ğazan Mahmud dönemine aid bir paranıŋ bir yüzünde Lâ ilâhe illallah Muhammeden Resulullah salli aleyhe. yazıyor. Öteki yüzünde Teŋriyin Küchündür. Ğazan Mahmud. Ğasanu Deledkegülügsen. yazıyor.

Pir-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevî'niŋ dilinden:
Teŋri Teâlâ sözin, Resûlullah sünnetin, inanmağan ümmetin, ümmet demes Muhammed.
(Ahmed Yesevi, Divan-ı Hikmet, Yayına Hazırlayan: Dr. Hayati Bice; T.Diyanet Vakfı yayınları. 4. Baskı; 2005-Ankara)

Oğuzlarıŋ destanî hayatını aŋlatan önemli bir eser Dede Korkut Kitabı’dır. Bu eserde İslâm öŋcesi ve soŋrası Türk kültür hayatınıŋ yaŋsımaları birlikte görülmektedir:
Ağız açub öger olsam, Üstümüzde Teŋri görkli. (Ergin, s. 75)
Yücelerden yücesiŋ, Kimse bilmez nicesiŋ, Görklü Teŋri, Çok cahiller seni gökde arar, yérde ister, Sen hod mü’minleriŋ köŋlindesiŋ. (Ergin, s. 184)
(ERGİN, Muharrem, Dede Korkut Kitabı I, TDK yay. Ank 1981)

14. yüzyılda Anadolu’da yazılmış olan Âşık Paşa’nıŋ ünlü Ğarîbnâme adlı eserinden:
Yani kim gök Teŋrisin vurmağ-içün, Yanrı benven diyüben durmağıçün.
(Yani, gökleriŋ de sahibi olan Allah’ı, Taŋrı benim diyerek öldürmek istiyordu.)
(YAVUZ, Kemal, Âşık Paşa, Garib-nâme, TDK yay., Ank 2000, s.825)

Kanuni ve Yavuz dönemlerinde yaşamış olan Edirneli Nazmi'niŋ dilinden:
Kutluluğla geldiğince her uruc, Her Müselman şen olup dutar uruc. Ol ki gerçekten Müselman olmaya, Teŋri saklasun o her gün yer uruc.
(Kutlu Oruç geldiğinde, her Müslüman sevinir, oruç tutar. Gerçekten Müslüman değilse de, Tanrı korusun, o her gün orucunu yer.)
(Edirneli Nazmi, Türk-i Basit isimli eserinden)

Rylands, Kur’an tercümesinde de Tengri kelimesiniŋ ‘’ilâh’’ aŋlamında kullanıldığını, bu kullanılışıŋ daha soŋraki metinlerde de yaygınlaşarak devam éttiğini görürüz:
Ol Tengrı kök içinde idi erür, hem yer içinde idi erür.
(Gökteki ilâh da yerdeki ilâh da O’dur) (Zuhruf 43/84) (Ata 2004: 126)
Yér kök idisi tuta and ol rûzî râstanıŋ mengizlik kim sözleyür sizler.

(Göğün ve yerin rabbine andolsun ki bu vaad, sizin konuşmanız gibi kesin ve gerçektir) (Zariyat 51/23) (Ata 2004:144)