Konular:

8 Aralık 2023 Cuma

KökTörüklerde Yug Töreni

Her hakkı saklıdır.

Biçurin de yukarıdaki çevirime beŋzer bir çeviri yapmıştır:
“Ölü beden öŋce bir süre yuğ çadırında bekletilir. Öleniŋ çocukları ve akrabalarından kadın, erkek herkes, ölüye at kurban ėderler. Daha soŋra akrabalar çadırıŋ etrafında at üstünde yėdi kez dönüp çadırıŋ kapısına gelerek bıçakla yüzlerini kesip ağlarlar; bunu da yėdi kez tekrar ėderler. Uğurlu bir gün seçip ölüyü eskiden bindiği ata bindirip gündelik kullandığı eşyalarla beraber yakarlar; küllerini toplayıp uygun bir zamanda gömerler. Baharda ve yaz aylarında ölenlerde, çiçekleriŋ sararması; güzün ve kışın ölenlerde ise çiçekleriŋ yeşermesi beklenir; soŋra da toprak kazılarak öleniŋ külleri gömülür. Külleriŋ gömüleceği gün akrabalar kurban kesip ata binerler, yüzlerini keserler, ölüm günü yapılan töreniŋ aynısını tekrar ėderler. Ölen kişi eğer sağlığında bir düşman öldürmüşse mezarınıŋ başına balbal dikilir. Balballar bazen yüzlere biŋlere ulaşır. Koyunları ve atları birer birer kurban ėttikten soŋra başları direklere asılır. O günde, şık elbiseli hem erkekler hem de kadınlar mezarlıkta toplanır; bir erkek bir kızdan hoşlanırsa eve döndüğünde onu istemek için ėlçi gönderir, ve ebeveynler nadiren hayır dėr. Babanıŋ, ağabeyleriŋ ve amcalarıŋ ölümü üzerine üvey anneler, gelinler ve halalarla evlenirler.”
Kaynak: Biçurin (İakinf) N.YA. Sobranie svedeniy o narodah, obitavşih v Sredney Azii v drevnie
vremena. – M., 1950. – T. 1 (Бичурин (Иакинф) Н.Я. Собрание сведений о народах,
обитавших в Средней Азии в древние времена. – М., 1950. – Т. 1. – 485 с.)

17 yorum:

  1. 𐰴𐰆𐰲𐰢:𐰾𐰤𐰠𐰚𐰠𐰼:𐰋𐰤:𐰴𐰺𐰀𐰓𐰭𐰔:𐱅𐰚𐰤𐰚:𐰇𐰤𐰃𐰋𐰼𐰾𐱅𐰾𐰦𐰀:𐰸𐰆𐰖𐰺𐰢:𐰾𐰃𐰔𐰭𐰠𐰀:𐱃𐰣𐱁𐰢𐰖𐰃:𐰲𐰸:𐰃𐰾𐱅𐰼𐰢:𐰖𐰣𐰭𐰔𐰀:𐰆𐰍𐰺𐰖𐰉𐰠𐰼:𐰢𐰃𐰘𐰢⸮

    YanıtlaSil
  2. Hocam kelimeye gelen yapım ve çekim eklerinde "𐰀 ve 𐰃" damgalarını göstermem doğru olur mu? Mesela yapardım kelimesindeki "ı" yı göstermeli miyim? Veya çağdaş kelimesindeki "a" yı göstermeli miyim? Çünkü "ç,m,p,ş,z" ünsüzlerinden önce veya sonra gelen "𐰀 ve 𐰃" damgalarını seçmek hayli zorlaşıyor. Yazım kuralları notunuzu okudum fakat tam olarak anlayamadım.

    Teşekkürler.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Yazım kurallarındaki 7. maddeye göre eklerin ünlülerini yazabilirsiniz. Örneğin Y(a)P(a)RD(ı)M da ı yazılmaz. Ç(a)ĞD(a)Ş daki a'lar yazılmaz.

      Sil
    2. Eklerin ünlüleri yazılıyor ise buradaki "ı" ve "a" niçin yazılmıyor diyorsunuz? Bildiğim kadarıyla çağdaş kelimesi çağ+daş olarak, yani "çağ" kökü ve "-daş" ekinden türemiştir yani "daş" bu kelimenin eki olduğundan "a" damgasının yazılması uygun olmaz mı? Aynı şekilde yap+ar+dım derken, "-ar" ve "-dım" eklerinin ünlüleri yazılmalı değil mi?

      Sil
    3. Eklerde de 7. kural geçerli, sadece -in ekinde bu kurala uyulmamıştır. Eklerde ünlülerin yazıldığını nerede söyledim?

      Sil
    4. Yanlış anlamayın sizi sorgulamıyorum ama ilk verdiğiniz cevapta "Yazım kurallarındaki 7. maddeye göre eklerin ünlülerini yazabilirsiniz." dediğiniz için anlam veremedim.

      Sil
    5. Evet ama kök+ek bütün düşünerek 7. maddedeki kurallara göre yazabilirsiniz. Yani ekin ünlüleri kökteki ünlülere göre yazılır veya yazılmaz. Dolayısıyla ç + (a)G + D + (a), ş

      Sil
  3. Bin yıl ardından, onca benzerlik. Özüme döndükçe 𐰴𐰆𐱃 buluyorum.

    YanıtlaSil
  4. Hocam ben Göktürkçenin Türklere özel olduğunu şuradan da anlıyorum. Mesela bir Azerbaycan Türkü 𐰖𐰯𐰢𐰾𐰢 sözcüğünü Yapmışam olarak çevirirken, bir Türkiye Türkü Yapmışım olarak çevirir. İkisi de aynı şeyi anlar. Yazım da aynıdır. Göktürkçe alfabesi yapılırken sanki o zaman bunu görmüşler ve belki de o yüzden boylar arası yazım doğru okunsun diye böyle bir şeyi yaptılar. Mesela biz sosyal medyada Yapmışam sözcüğünü görünce bir garipsiyoruz. Ama eğer Göktürkçe olsaydı biz onu 𐰖𐰯𐰢𐰾𐰢 şeklinde görürdük ve o yüzden garipsemezdik. Yazarken de 𐰖𐰯𐰢𐰾𐰢 şeklinde yazar, o yüzden de onlar garipsemezdi. İki taraf da aynı anlardı. Ve ilginç ki bu sadece Azerbaycan-Türkiye Türkleri örneğinde değil neredeyse tüm boylarda böyle. O zamana göre bakarsak belki yapılabilecek en akıllıca çözüm buydu. Çünkü Türkçede bazı lehçelerde Yapmaşam bazılarında Yapmışım Bazılarında Yapmışam Bazılıarında yapmısım gibi. Hepsi de aynı yazılıyor. 𐰖𐰯𐰢𐰾𐰢

    YanıtlaSil
  5. Hocam 𐱁𐱃𐱅 sözcüğünden bir anlam çıkaramadım. Ne yazıyor rica etsem çevirir misiniz?

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Muhtemelen yanlış yazılmış. Zaten büyük ünlü uyumuna uymuyor (ince ve kalın sessizler aynı sözcük içinde). Aşatet, şatet gibi anlamsız birşey çıkıyor.

      Sil
  6. Hocam, Destan dizisini izlediniz mi? İzlediyseniz genel olarak nasıl buldunuz? Kullanılan kelimeler, kostümler, olaylar vb. tarihe uygun mu? Ayrıca, dizinin jeneriğinde arkadan geçen Göktürkçe yazılara bir anlam veremedim. Gerçekten bir şey mi yazıyor yoksa sallamışlar mı?

    YanıtlaSil
  7. Hocam, Göktürkçe değil ama anlıyorsanız Allah rızası için bir çevirebilir misiniz? Kitabımda yazıyor ve 3 saattir çözmeye çalışıyorum. Valla Osmanlıcayı söktüm. 'Avrupalıların hazain-i ilm-ü irfanına pâyzen-i duhul olup alâ kadr-il-istitâa ahz-ı ganaim meşru bir çapul imiş.'

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. "Avrupalıların ilim irfan hazinelerine kul köle halde içeri girip, gücün yettiği kadar ganimetler almak meşru bir çapul imiş."

      Sil
    2. Çok sağolun hocam.

      Sil